Tin mới đó đây

Làm startup là một lĩnh vực rất vi diệu, không vi diệu sao được khi 10 đứa làm hết 9 đứa chết, đứa còn lại sống dzặt dzẹo. Vậy mà nhà nhà làm, người người làm, chả lẽ người ta không thấy không biết nguy hiểm? Đương nhiên là thấy, có điều ai cũng nghĩ mình là mình thông minh, duyên dáng, đặc biệt, và xinh đẹp hơn 9 đứa kia, lại có gốc gác hơn đứa dzặt dzẹo, chỉ cần duyên dáng vượt qua vài ba năm là trở thành Mark đồ, Jack đồ, Evan đồ.
Thiệt ra, nếu mình biết là mình không biết thì thiệt ra mình sẽ biết, còn mình không biết là mình không biết luôn thì ngàn đời khỏi biết. Bởi thế, biết được khả năng thất bại cao ngất mà vẫn quyết tâm làm, âu cũng là 1 loại dũng cảm. Chỉ cần dũng cảm không đi cùng ngu ngốc, thì chắc không được Mark đồ, Evan đồ thì cũng được tầm Huân đồ, Minh đồ...

Không có công thức chính xác dẫn đến thành công của startups, nhưng có vô số công thức dẫn đến thất bại (đương nhiên rồi, vì bọn thất bại chiếm đa số thì tỷ lệ ngồi ngẫm nghĩ rồi viết lại rồi viral phải nhiều hơn bọn thành công chớ). Cơ bản mình cũng chưa gặp team VN nào gọi là thành công rực rỡ, mà đa số là chết bỡ ngỡ hoặc sống mà nhiều trăn trở (tiền nhiều quá không biết tiêu sao cho không bị đòi lại tiền cũng là 1 loại trăn trở nha :v), bản thân cũng đi startup 4 năm, đầu tư hết mấy cái business rồi, cũng đúc kết được cho bản thân một số ổ gà ổ voi hay gặp, note lại cho bản thân và share chung đồng bào tham khảo. Ai thấy đúng thì like, ai có case study thực tế thì comment cho vui, ai muốn góp sức làm giảm tỷ lệ công ty phá sản thì share ha pacman emoticon

1/ Đội ngũ hơi sai sai.

- Đa phần các nhóm tre trẻ hay khởi nghiệp cùng hội bạn. Hội bạn thường chung trường ĐH, chung khoa, chung lớp, chung nhóm. Nói chung là 1 tụ hội các bộ não với tư duy, góc nhìn, kiến thức, kinh nghiệm gần giống nhau. Thế nên làm việc cũng hợp cũng khoẻ, idea nào đưa ra cả nhà cũng đồng ý. Có mỗi toàn bộ thị trường là không đồng ý thôi. Team tốt nên có đa dạng thành phần, đứa bay thì phải có đứa cầm dây kéo về mặt đất, đứa đua xe có đứa bảo hành xe, size nhỏ thì code, marketing, bán hàng, design, size lớn thì CEO, CTO, CFO, Biz Dev, Legal, Accounting.v.v Không tự cung tự cấp được thì thuê, không thuê nổi thì chèo kéo, không kéo nỗi thì năn nỉ - dùng thân báo đáp....
- Team tốt rồi thì phải chung tầm nhìn, thím A nói đi Đông thì thím B không thể đâm đầu về Tây. Đi chung để đi nhanh hơn chỉ khi nào cùng chạy về 1 phía, chứ chạy khác phía thì đi chung làm gì cho rách việc.
- Quan trọng nhất trong team là phải có người KNOW-HOW. Điểm mấu chốt để đáp ứng thị trường tốt và giảm thiểu chi phí đầu tư là ở vị trí này, làm startup y tế thì nên chơi với bác sĩ, làm startup giáo dục nhớ phải kèm giáo viên, đi bán rau dạo phải có người biết kiểm định chất lượng...

2/ Ảo tưởng về thị trường

- Sai lầm bự nhất hay thấy là làm ra sản phẩm để thoả mãn nhu cầu bản thân, không phải nhu cầu thị trường. Mình có tật đi dép lào bị té trặc chân không đồng nghĩa với thị trường phải có băng cố định bán kèm khi mang dép lào.
- Thấy bự chưa chắc bự, thấy nhỏ chưa chắc nhỏ. Market size là bao nhiêu, có đáng để đầu tư một cơ số năm tuổi trẻ vào sống chết với nó không. Thị trường nhỏ xíu nhưng ít đối thủ kiếm tiền le lẻ cũng vui cũng sống được, biển đỏ ngầu nhào vô khuấy ngàn năm thì cũng sai sai.
- Người Việt ăn bánh tráng trộn xoài chớ người Thái ăn bánh tráng trộn me (xạo đó), nhớ phải luôn market research kỹ nói cái gì ra có số liệu chớ đừng "mình đoán" "mình nghĩ" "mình thấy". chết đó!

3/ Đốt - có một chữ đốt

- Có những startup giàu thiệt giàu, vốn điều lệ cả trăm tỷ, ta có tiền ta xài đã. Có những startup con nhà lính, tính nhà quan, sướng trước khổ khi nào không quan tâm. Cash flow bị xem như môn học vớ vẩn trong trường, tài chính là khái niệm xa lạ nằm đâu ngoài thị trường chứng khoán, kiểm soát dòng tiền tái đầu tư làm gì khi ta kiếm ra tiền nhiều.v.v. Nhiều khi làm thời gian thấy khách nhiều quá trời, tiền thu quá trời, mà không thấy break-even, không thấy lợi nhuận, banh xác một cách ngơ ngác! Hoặc tệ hơn là xây xong sản phẩm cái hết tiền, kêu không nổi vốn, chết! 
- Lựa cơm gắp mắm, chơi tuỳ theo sức của mình, không phải lúc nào nhà có hai con vợ, chồng cũng hạnh phúc!

4/ If - Có hàng chục chữ If

Chuyện là hay nghe các bạn thỏ thẻ tâm sự rằng thì là sản phẩm này của em hay lắm, giả sử mà ai gặp vấn đề xyz này mà họ thấy được quảng cáo sản phẩm của em là bảo đảm họ thích ngay, rồi thí dụ có 10% của họ xài thử sản phẩm thôi là mình có database nhiêu đây, cái chỉ cần 0.01% database này mua hàng thôi là số dzách, giàu luôn, sướng luôn, chị thấy P&L của em hôn, đẹp hôn, đầu tư cho em nha! Nha nha!
Để chị đếm cái nha, trong đoạn trên có tổng cộng có 5 cái If lận nha:
- Nếu thứ nhứt là sản phẩm của em có tính năng được đánh giá là hay
- Nếu thứ hai là người gặp vấn đề xyz sẽ thật sự muốn sử dụng sản phẩm của em
- Nếu thứ ba là có 10% người sẽ dùng thử sau khi nghe về sản phẩm
- Nếu thứ tư là có 0.01% người dùng thử xong sẽ mua.
- Nếu thứ năm là coi chị cũng đẹp chớ chị hông có ngu.
File P&L chuẩn cách mấy, đẹp cách mấy nó cũng chỉ là trên Excel, công thức ngoài đời thiệt với người dùng thiệt nó không có nắm chuột kéo như trên bản tính được mấy thím ơi
Đã đầu tư, dù là thời gian hay tiền bạc hay nhan sắc thì cũng dựa vào những con số cụ thể, có căn cứ, luận cứ rõ ràng, tốt nhứt là chạy thử test thử, chớ đống If trên lọt sổ 1 con thôi là đống dưới vô dụng nha! Nha nha!

5/ Ý, có cái lỗ giữa thị trường!

Những con người tài năng, xinh đẹp, thông minh và đặc biệt thường nhìn thấy những chuyện đặc biệt. Tỷ dụ như sao giữa thị trường đông đúc tấp nập, người đẻ người chết mỗi ngày thế này, chình ình 1 lỗ hổng (gap in the market) mà không ai thấy? Tại sao tại sao, sao mình tôi thấy, sao tôi đẹp mà tôi còn thông minh thế này ??
Thiệt ra khi giữa con đường rộng thênh thang bỗng dưng có cái lỗ không ai chiếm chỗ, ngoài trường hợp hiếm hoi là thiệt sự mấy đứa xung quanh chói nắng loà mắt không thấy thật (Uber đồ, Airbnb đồ), thì đa phần là do:
- Cái lỗ đó nhỏ quá, không đáng để nhảy vào. 
- Cái lỗ đó quá nguy hiểm, có hầm chông, có đất lún hay có sh*t ngay đó (tôi gọi startup y tế, các anh có nghe tiếng tôi không? pacman emoticon ) 
- Cái lỗ đó thiệt ra không hẳn là cái lỗ, mà là ảo giác sinh ra do tại mình muốn tìm lỗ quá thôi! 
- Cái lỗ thiệt sự là cái lỗ và đang có 1 chục bạn đang đứng vòng quanh chuẩn bị nhạy vào oánh nhau xồi!
Có thiệt là cái mình đang muốn đẻ ra sẽ giải cứu thế giới không, có thiệt là những đứa khác không đẻ ra được cái như mình tự tin không, có thiêt là mình đẻ ra xong phải khó khăn lắm mấy đứa đối thủ mới đẻ kịp giống mình không...v.v xin hãy trả lời hết các câu này trước khi đẻ!

6/ Startup là tác phẩm nghệ thuật, và founder là người nghệ sĩ.

Có ông startup founder gì đó nổi tiếng lắm mà bạn quên tên còn lười search Google nói 1 câu đại ý dịch ra là founder nhìn lại các phiên bản đầu tiên của sản phẩm mà hem thấy xấu hổ thì tức là hồi đó tụi bay ra sản phẩm trễ quá trễ quá xồi ! 
Dịch thêm lần nữa nghĩa là đừng đợi sản phẩm hoàn hảo rồi mới tung ra thị trường vì rằng cái hoản hảo đó nó hông bao giờ tới đâu!
(Định mệnh xài cái app mà 1 tuần nó bắt upgrade 7 ngày, mà thích quá nên cũng phải upgrade hiu hiu)

7/ Đã cố lắng nghe nhưng hoài vẫn không hiểu.

Đoạn trước có nói về chuyện mình phải hiểu thị trường, giờ đoạn này nói về chuyện phải làm sao để thị trường hiểu mình. Có cái chuyện hay được đưa ra làm giai thoại là chuyện cái remote tivi nào cũng có một trăm cái nút bấm mà nhà nào cùng lắm bấm được chục nút là mừng. Có nhiều cái sản phẩm được xây dựng bởi những founders quá thông minh, quá xinh đẹp, quá tài năng không những có 1 tính năng xuất chúng mà còn đính kèm 1 chục tính năng xuất chúng khác, tinh hoa đất trời hội tụ all in one!
Nhà đầu tư nghe xong present hoy mà còn phải tận dụng mấy trăm gr não để hiểu coi là cái sản phẩm này rốt cuộc xếp vào loại gì, bày trên kệ siêu thị thì nó vào khu nào, hàng đồ ăn hay hàng điện tử, vầy đó thì người tiêu dùng biết phải làm saooo? Không hiểu lấy gì tin, không tin lấy gì mua!

Mandy Nguyễn 
(Hôm qua mọi người thắc mắc nên hôm nay ký tên rõ)

Giám đốc phát triển thương hiệu và thị trường quỹ Alpha Vision, Giám đốc chiến lược digital marketing agency Alpha Leapers Digital , co-founder venture-builder Leapers .v.v.v.v.v